Afstand en eenzaamheid

Nu de coronamaatregelen, bedoeld om de verspreiding van het virus in te dammen, wat losser zijn, kunnen we de balans opmaken van de afgelopen periode. Er gaat veel aandacht uit naar de economische impact van de crisis. De overheid besteedt miljarden om de economie niet te laten ontsporen. Maar hoe zit het met de sociale en psychologische impact van deze crisis?

 

Terugkijken
Het goede nieuws is dat de crisis geen golf van psychische problemen heeft opgeleverd. De meeste mensen waren in staat zich veerkrachtig te gedragen. Wat meespeelde is dat iedereen min of meer in hetzelfde schuitje verkeerde. Ja, we waren vaak alleen maar niet meteen eenzaam. We hadden vaker dan ooit oog voor elkaar. Er waren ook groepen mensen die lieten blijken dat de (gedwongen) rust in de stad hen goed deed, dat ze gedijden. Maar dat gold helaas lang niet voor iedereen.

We weten dat de behoefte aan sociale contacten sterk cultureel bepaald is en voor iedereen en in elke tijd of levensfase toch weer anders wordt beleefd. Ook de persoonlijke geschiedenis speelt daarbij een rol. Maar het blijft staan dat de behoefte aan sociale verbondenheid universeel is en dat het een bepalende factor is, voor alle mensen, voor hun mentale en emotionele welzijn. En het vormt de context voor persoonlijke ontwikkeling, voor zingeving en voor het ontwikkelen van je autonomie. In zoverre had de lockdown niet veel langer moeten duren. Daarbij zijn er ook nu nog veel sociale beperkingen.

 

Anderhalve meter afstand geldt nog maanden
Hoe het precies zit weten we nog niet goed. Maar het is aannemelijk dat de kwaliteit van vriendschappen tijdens en na de crisis is veranderd. Het is voorstelbaar dat mensen teleurgesteld zijn als hun naasten hen, in tegenstelling tot wat ze verwachtten, de afgelopen periode weinig hebben ondersteund.

 

Maar je gaat niet met iedereen zoomen of facetimen. Met sommigen heb je in de afgelopen tijd meer en met andere minder contact onderhouden. Zet zich dat voort in de komende tijd? En blijft het gevoel van eenzaamheid of isolement dat mensen ervoeren in de afgelopen tijd bestaan?

Uit een recent Brits onderzoek bleek dat er een duidelijk verschil is tussen hoe mannen en vrouwen de crisis hebben ervaren. Vooral vrouwen hadden het moeilijker qua welzijn. En hetzelfde geldt voor jonge mensen. Wat vrouwen betreft: het is gebleken, ook in Nederland, dat moeders van jonge kinderen het in de afgelopen periode ontzettend zwaar hebben gehad. Ze besteedden in vergelijking met hun mannelijke partners meer tijd aan de verzorging van hun kinderen en ook waren ze genoodzaakt onderwijstaken te vervullen. Dat gaf veel stress.

Opmerkelijk is ook dat uit dit onderzoek bleek dat degenen, in merendeel vrouwen, die voor de crisis al veel vriendschappen hadden, zich meer dan gemiddeld eenzaam en bedrukt voelden tijdens de lockdown. Voor hen telde het verlies aan sociale contacten extra zwaar. En zeker ook voor jonge mensen is het onderhouden van veel sociale contacten een levensvoorwaarde. Als ze daarvan afgehouden worden en ook nog eens minder fysiek actief kunnen zijn, geeft dat stress en is dat niet gunstig voor hun ontwikkeling. Online bellen kan de behoefte aan sociale verbondenheid niet voldoende compenseren.

Al voor de crisis waren er al veel mensen eenzaam, zeker veel jonge mensen. Geen werk, geen gevoel van verbinding met een groep, geen zingeving. Voor deze groep is de afgelopen tijd extra riskant geweest terwijl de vooruitzichten wat betreft werk en opleiding er zeker niet beter op zijn geworden. Wat te doen?

 

Eenzaamheid te lijf gaan
Hoe meer vrienden, hoe groter de kans op sociaal en emotioneel welbevinden. Maar tegelijkertijd zien we dat als mensen daarvan afgesneden worden ze het extra hard voelen. Wat kunnen we doen tegen eenzaamheid en de depressieve gevoelens die daarmee samen gaan? Wie geleerd had om zichzelf in zijn of haar eentje te redden, alleen al in Amsterdam gaat het om ongeveer een kwart van de bevolking, had de afgelopen periode beslist een voordeel.

Het is belangrijk te leren accepteren dat je niet altijd samen met andere mensen bent. Iedereen voelt zich wel eens eenzaam. Je vrienden zijn of kunnen niet altijd. Maar je kunt jezelf aanleren daar iets tegen te doen of zulke gevoelens te voorkomen. Je kunt ook leren het voor jezelf gezellig te maken. Bijvoorbeeld elke dag voor het slapengaan opschrijven wat je die dag hebt gedaan en waar je dankbaar voor bent. Je kunt nog even een wandeling maken. Behalve als het heel slecht weer is, is het buiten vaak prettiger dan binnen. Je bent minder alleen op jezelf gericht en je bent ook nog fysiek actief.

En voor velen geldt dat iets met andere mensen ondernemen, ergens lid van worden gunstig uitpakt. Wat de recente periode betreft heeft iedereen nu de kans om te evalueren wat hij of zij hier van kan leren. Praat met mensen met vergelijkbare ervaringen en deel je die met elkaar. Je kunt ook samen een groep vormen zodat je, als er toch weer een uitbraak komt, je beter voorbereid bent.

Maar in alle gevallen geldt: zoek uit en doe wat bij jou werkt. Tips die voor iedereen op dezelfde manier werken bestaan eigenlijk niet.